Ɣleti ƒe Akpawo ɖeɖefia Mɔzɔzɔ yi Ɣletia gbɔ

Nyatakaka tso mɔzɔzɔ yi Ɣletia gbɔ ŋu:
Ɣleti, Anyigba ƒe dziƒo zɔhɛ, ɖua ɣe to afɔɖeɖe dodzidzɔname aɖe me, eye wo dometɔ ɖesiaɖe naa nukpɔkpɔ tɔxɛ aɖe ɣletivimefakalawo. Tso dzinu yeye ɣaɣla dzi va ɖo dzinu blibo si le keklẽm kple dzinu si le ɖiɖim le ayemɔ nu dzi la, afisiae míedzro nyateƒenya siwo gɔme sese le bɔbɔe ku ɖe Ɣletia ƒe akpa dodzidzɔnamewo, eƒe dzedzeme, dziƒomɔ̃ɖaŋununya kple dzinu ƒe nudzɔdzɔ tɔxɛwo ŋu.
Àte ŋu azã míaƒe Ɣleti ƒe Nɔnɔme gaƒoɖokui eye nàlé ŋku ɖe, le kpɔɖeŋu me, ɣekaɣie nye dzinu blibo si kplɔe ɖo eye nàkpɔ didime si le dzinua gbɔ.

Ɣleti ƒe Akpawo:
🌑 Ɣleti Yeye: Le ɣeyiɣi sia me la, womate ŋu akpɔ dzinua o, woɣlae ɖe viviti me, elabena eƒe akpa si me kekeli le la trɔ ɖa tso anyigba dzi.
🌒 Waxing crescent: Waxing narrow crescent de dzesi ɣletia ƒe mɔzɔzɔ yi dzinu bliboa gbɔ ƒe gɔmedzedze.
🌓 Ame enelia gbãtɔ: Ɣletia ƒe mo ƒe afã klẽna, si ɖi gotagome afã le zã me.
🌔 Ɣleti si le ʋuʋum: Ɣletia yi edzi le ʋuʋum eye wòɖea akpa si lolo wu si me kekeli le fiana ne ele tetem ɖe dzinu bliboa ŋu.
🌝 Ɣleti Blibo: Ɣletia tsɔa eƒe kekeli deblibo la wɔa nuku na mí eye wòklẽna le yame.
🌔 Ɣleti si le vɔvɔm: Ɣletia ƒe akpa si me kekeli le la dzea egɔme nɔa ɖiɖim vivivi le eƒe blibodede me.
🌗 Ƒe ene mamlɛa: Dzinuvi la dzena abe ɖe wòklẽ ene, abe nutome afã evelia ene, gake le mɔ si to vovo na ema nu.
🌘 Ɣletivi si le ɖiɖim: Ɣletia ƒe dzedzeme dzi ɖena kpɔtɔna ɖe edzi, eye Ɣletia ƒe ɣletivimefakaka ƒe ʋuƒo tsɛ aɖe koe dzena hafi wòbuna ake yi viviti me.

Nɔnɔmetata sia tso Wikipedia ƒe axa si dzi nàte ŋu axlẽ nu geɖe tsoe ɣletia ƒe akpa vovovoawo.

Gbesiagbe tɔtrɔ le dzinu ƒe akpawo me: Ɣletia ƒe dzedzeme trɔna vivivi gbesiagbe ne ele mɔ zɔm to eƒe akpawo me. Ɣletia zɔna le mamã dedie nu dzidzenu 12-13 yia ɣedzeƒe le dziŋgɔli me gbesiagbe eye eƒe ɣeyiɣi trɔna vivivi.

Ɣleti ƒe dzedzeme le dziŋgɔli me: Ɣeaɖewoɣi la, ɣletia medzena o ŋkeke geɖe le eƒe nɔƒe le ɣe kple anyigba ƒe ƒomedodo ta. Le dzinu yeye ƒe ɣeyiɣi me la, axa si dzi kekeli le la fiaa asi adzɔge tso mía gbɔ, si wɔnɛ be womate ŋu akpɔe o. Nu bubuwo hã ate ŋu akpɔ ŋusẽ ɖe eƒe dzedzeme dzi, abe yame ƒe nɔnɔme, ɖiƒoƒo kekeli kple yame ƒe tɔtɔ ene. Le go bubu me la, Ɣletia ateŋu akpɔ ɣeyiɣi didi, vevietɔ le dzinu gãwo kple ɣleti blibo siwo le ʋuʋum me, ne eƒe akpa si me kekeli le la dzena le zã me.

Ɣletia ƒe mɔzɔzɔ kple eƒe didime: Ɣletia ƒoa xlã anyigba le ɣletinyigba si le abe ɣletivimefakaka ene me, eye wòxɔa abe ŋkeke 27.3 ene hafi wòwua tɔtrɔ ɖeka nu. Esi Ɣletia didi tso Anyigba gbɔ abe kilometa 384,400 (kilometa 238,900) le mama dedie nu ta la, eƒe tete ɖe eŋu kpɔa ŋusẽ ɖe eƒe dzedzeme kple eƒe lolome dzi. Le ɣleti gã aɖe me la, ne ɣletia te ɖe Anyigba ŋu wu la, ate ŋu adze lolo wu eye wòaklẽ wu, gake le didiƒe ʋĩ la, edzena abe ɖe wòle sue vie ene.

Ɣleti blibo ƒe ƒe 13: Le nɔnɔme siwo mebɔ o me la, ɣleti blibo 13 ate ŋu anɔ ƒe ɖeka me ɖe 12 siwo wozãna ɖaa teƒe. Ɣleti ƒe tsatsam xɔa abe ŋkeke 29.5 ene, si fia be ɣeaɖewoɣi la, ɣleti blibo bubu aɖe nɔa eme le ɣletigbalẽ dzinu ɖeka me. Dziƒonudzɔdzɔ sia, si woyɔna zi geɖe be "ɣleti blɔ" la, tsɔa nu dodzidzɔname kple afakaka aɖe kpena ɖe míaƒe zãwo ŋu.

Ɣletivimefakaka: Ɣe ƒe xɔxlɔ̃ nye nudzɔdzɔ tɔxɛ siwo dzɔna ne ɣe, anyigba kple dzinu le ɖoɖo nu le teƒe aɖewo. Ɣe ƒe xɔxlɔ̃ dzɔna ne Ɣletia to Ɣe kple Anyigba dome eye wòdo eƒe vɔvɔli ɖe míaƒe ɣletinyigba la dzi. Ɣletia ƒe xɔxlɔ̃ dzɔna ne Anyigba va ɖo Ɣe kple Ɣleti dome, si wɔnɛ be Ɣletia xɔ amadede dzĩ. Míekpɔa ɣe ƒe xɔxlɔ̃ eve va ɖo ene (ɣleti kple ɣe siaa) ƒe sia ƒe le mamã dedie nu le dziƒonu siawo ƒe ɖoɖo nu.

Mɔzɔzɔa dzi yiyi ɖekae kple dzinu: Ɣletia ƒe akpa siwo tso dzinu yeye dzi va ɖo dzinu blibo dzi kple emegbe, naa mɔzɔzɔ dodzidzɔname aɖe yi míaƒe zã yame. Ɣletia ƒe tsatsam ƒe tɔtrɔ, ŋkuléleɖenuŋu ƒe nɔnɔme, dziƒo ƒe mɔ̃ɖaŋununya, kple ɣletia ƒe nudzɔdzɔ tɔxɛwo gɔmesese nana míete ŋu kpɔa ŋudzedze ɖe xexeame ƒe nukunuwo ŋu. Eyata ɣebubuɣi si nàfɔ mo dzi akpɔ dzinua la, na eƒe tugbedzedze naɖo ŋku dziƒoɣeɖuɖu si le etame kple nya ɣaɣla siwo le lalam be woaku nu me la dzi na wò.